- machtig-

Aangeleerde machteloosheid...

Vreemd waar je allemaal aan denkt als je net je haar in de henna (olifantenpoep, volgens mijn kroost, vanwege de gelijkende lucht) hebt gedaan en met een hoop zware smurrie rondloopt. De term viel binnen toen ik een 'oorzaak' zocht voor een aanhoudende boosheid waar ik niet uitkwam. Heb al weken last van jeuk en jeuk hangt volgens de psycho-somatiek (a la Mw. Beerlandt) samen met vastzittende woede. Voor mijn gevoel had ik alle boosheid die ik kon plaatsen al 'behandeld', maar er leek nog een stuk te zitten wat niet weg wilde. Dus mediteerde ik - met olifantenpoep op mijn hoofd - een stukje door op die boosheid. En toen kwam het binnen: aangeleerde machteloosheid...

In het jaar voordat we naar Nederland kwamen was ik in Hastings aan een voorstudie Psychologie begonnen. Mijn interesse had het al lang en deze studie was praktisch gezien makkelijk te doen (college was letterlijk vlak voor de deur, een eindje de heuvel af). Helaas gooide mijn onvermogen een fatsoenlijk essay te schrijven (het was nooit zakelijk genoeg...) en het gegeven dat ik geen feiten kan onthouden, roet in het eten, maar de leerkracht had een leuke wijze van lesgeven en de dingen die we behandelden werden op een interessante manier doorspit. Veel van de behandelde studies zijn me bijgebleven (zoals die van Stanley Milgram, Zimbardo's gevangenis-experiment, en allerlei verschillende theorieën), en een ervan met name: die van de honden die in groepen van twee werden gedeeld en waarvan de ene leert om elektrische schokken die ze krijgen te stoppen door op een knop te drukken, terwijl de anderen dat niet kunnen. Daarna gaan ze in een hok waar ze ook schokken krijgen, maar door over een hek te springen kunnen ze die vermijden. De honden uit de eerste groep leren al snel dat het zo werkte, terwijl de honden uit de andere groep het niet eens probeert. Voila: aangeleerde machteloosheid. In de tijd dat we erover leerden was ik nogal geschokt, maar vooral voelde ik me ongemakkelijk omdat het zo bekend aanvoelde. Niet dat ik met elektrische schokken ben bewerkt, maar meer om dat gevoel van niet het risico willen lopen om op je kop te krijgen of bij voorbaat al overtuigd zijn van de nutteloosheid van je actie, omdat ervaring heeft dat heeft geleerd...

En op een of ander nivo hebben velen van ons te lijden onder aangeleerde machteloosheid. Wat heeft het voor zin? Waarom zou je het proberen? Het makkelijkste is om je erbij neer te leggen, te accepteren dat dingen nou eenmaal gaan zoals ze gaan. Maar als het je tegenhoudt te doen wat je graag zou willen, of dat je een leven leidt wat je geen voldoening geeft? Als je er een constante onderhuidse boosheid aan overhoudt?

Onderzoeken, dus, en jezelf nieuwe overtuigingen aanleren. Mijn angst (een ervan) is bijvoorbeeld dat ik in paniek schiet als ik ergens alleen voor sta, en ik mag mezelf iets aanleren in de trant van 'ik ben nooit helemaal alleen, er is altijd een hogere macht die mij kan helpen'. Een heel fijn idee...